Przewlekła obturacyjna choroba płuc

Przewlekła obturacyjna choroba płuc

Informacje

Przyczyny choroby Objawy i rozpoznanie Leczenie Powikłania i rokowania

Przewlekła obturacyjna choroba płuc to schorzenie, które obejmuje dwie inne choroby – przewlekle zapalenie oskrzeli i rozedmę płuc. Mogą one osobno lub wspólnie prowadzić do pogorszenia stanu chorego. Najczęściej u podłoża procesu upośledzenia oskrzeli leży nałogowe paleniu tytoniu. Przewlekła obturacyjna choroba płuc charakteryzuje się trwałym upośledzeniem drożności oskrzeli, które postępuje i jest zwykle nieodwracalne, towarzyszą mu objawy charakterystyczne właśnie dla przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy płuc. Jest to jedna z najczęściej spotykanych chorób układu oddechowego na świecie. W Polce choruje na nią około 2 milionów osób, w tym 10% młodych ludzi po 30. roku życia. Kobiety i mężczyźni zapadają na nią równie często, ale odsetek zgonów jest trzykrotnie większy w grupie mężczyzn. Liczba zgonów rocznie na POChP wynosi 17 tys.

Przyczyny choroby

Główną przyczyną przewlekłej obturacyjnej choroby płuc jest palenie tytoniu odpowiedzialne za 90% przypadków. Ryzyko stanowi także palenie fajki i cygar, choć w mniejszym stopniu oraz bierne palenie. Obok tego można wymienić: zawodowe narażenie na pył, substancje drażniące i opary, zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. W najmniejszym stopniu zauważa się wpływ ekspozycji na infekcje wirusowe lub bakteryjne, jeśli jednak stwierdza się taką, to najczęściej wywołana została przez patogeny: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis. W 1% przypadków dostrzega się wpływ podłoża genetycznego. Znaczenie ma także nieswoista nadreaktywność oskrzeli, mała masa urodzeniowa oraz nawracające zakażenia układu oddechowego. POChP rozwija się na przestrzeni wielu lat, często bowiem tyle dzieli pierwsze objawy od rozwoju pełnego obrazu choroby. Przewlekły kaszel i odksztuszanie plwociny prowadzą do ograniczenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe, ale nie u każdego prowadzą do rozwinięcia się schorzenia.

^ top

Objawy i rozpoznanie

Początkowo choroba może nie dawać objawów, a w zależności od przyczyny, która ją wywołuje, chory skarży się na dolegliwości wskazujące na przewlekłe zapalenie oskrzeli lub rozedmę. We wczesnym stadium nie stwierdza się żadnych nieprawidłowości, zwłaszcza przy spokojnym oddechu. W późniejszym stadium pojawiają się sygnały charakterystyczne dla:

  • zaawansowanego przewlekłego zapalenia oskrzeli – kaszel w odksztuszaniem wydzieliny, bóle mięśni, gorączka oraz zmiany w oskrzelach – świsty i furczenia, duszność;
  • zaawansowanej rozedmy płuc – w badaniu można zauważyć, że klatka piersiowa chorego jest ustawiona wdechowo, zmniejszyła się ruchomość oddechowa przepony, zauważa się ściszony szmer pęcherzykowy oraz wydłużony czas wdechu;
  • pozostałe – używanie dodatkowych mięśni oddechowych, zaciąganie międzyżebrzy podczas wdechu, wdech przez zasznurowane usta, spadek masy ciała. Ten ostatni objaw znacznie pogarsza rokowania;

Najczęściej na podstawie wywiadu, jeśli chory nałogowo pali tytoń, stwierdza się wysoki procent prawdopodobieństwa przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. POChP występuje tylko w 10% u osób niepalących, ale w tej grupie najczęściej są kobiety. Ostateczną diagnozę stawia się na podstawie objawów, a badaniem decydującym jest spirometria. Wykonuje się także zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej, w którym zauważa się obniżenie i poziome ustawienie przepony i zwiększenie przejrzystości płuc, poszerzenie tętnic płucnych. Morfologia krwi obwodowej wskazuje na zwiększenie liczby erytrocytów, różnicujące wyniki daje także pulsoksymetria i gazometria krwi tętniczej. Powiew plwociny może pomóc ustalić przyczynę zaostrzenia choroby w przypadku infekcji bakteryjnej, a także pomóc wybrać odpowiednie leczenie. Chorobę należy różnicować z astmą (w 10% przydatków astma współistnieje z chorobą obturacyjną), zastoinową niewydolnością serca, gruźlicą, rozstrzeniem oskrzeli, zrostowym zapaleniem oskrzelików. W zaawansowanej POChP stwierdza się cechy serca płucnego w EKG i echokardiografii. Serce płucne to rozstrzeń mięśnia prawej komory serca lub jego przerost, do którego prowadzą choroby płuc na podłożu nadciśnienia płucnego.

^ top

Leczenie

Nie ma leku, który hamowałby rozwój choroby, dlatego leczenie jest najczęściej objawowe. Podstawą jest całkowite zaprzestanie palenia tytoniu, stosuje się także farmakoterapię i tlen, w niektórych przypadkach może istnieć konieczność chirurgicznej interwencji i rehabilitacji. Głównie stosuje się doraźnie lub regularnie środki rozszerzające oskrzela, najczęściej wziewne, które wymagają odpowiedniej nauki inhalacji. O wyborze leków decyduje występowanie lub brak współistniejących chorób. Przeciw zaostrzeniom choroby stosuje się glikokortykosteroidy wziewnie. Tlenoterapia poprawia rokowania zwłaszcza u chorych w ciężkim stadium, ma korzystny wpływ na hemodynamikę, wydolność wysiłkową i stan psychiczny. W przypadku podejrzenia infekcji bakteryjnej (zwiększająca się ilość wydzieliny z dróg oddechowych lub wydzielina ropna) stosuje się antybiotykoterapię – zwykle amoksycyklinę, ampicylinę i cefalosporyny II i III generacji. Konieczność interwencji chirurgicznej obejmuje trzy metody: wycięcie pęcherzyków rozedmowych, zmniejszenie objętości płuc i przeszczepienie płuc. Rehabilitację zaleca się w każdym stadium zaawansowania choroby. Najczęściej jednak włącza się do niej osoby, u których pomimo leczenia utrzymuje się duszność. Rehabilitacja powinna prowadzić właśnie do zmniejszenia duszności i zwiększenia tolerancji wysiłku. Składają się na nią ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia fizyczne ogólnie usprawniające organizm, przerwanie nałogu tytoniowego, a także edukacja w zakresie profilaktyki, wsparcie chorego i rodziny oraz poradnictwo żywieniowe. Ten ostatni czynnik ma duże znaczenie, bowiem zauważa się u niektórych chorych na POChP utratę masy ciała w tym zanik mięśni, co pogarsza rokowania.

^ top

Powikłania i rokowania

Medycyna wyróżnia kilka możliwych schorzeń będących powikłaniami przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, są to: nadciśnienie płucne i niewydolność prawej komory serca, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, depresja i zaburzenia lękowe. Rokowanie zależy od stopnia nasilenia choroby i znacznie poprawia się, jeśli chory rzuca nałóg tytoniowy. Niepomyślne rokowanie nasuwa występowanie wysokiego stopnia duszności, zmniejszona wydolność wysiłkowa, mały indeks masy ciała (BMI) oraz powikłanie choroby zespołem serca płucnego. Hospitalizacja z powodu hiperkapnii (stan podwyższonego ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla) przy zaostrzeniu POChP prowadzi do zgonu prawie w 50% pacjentów. U osób, które wyszły z choroby, pozostają trwałe zmiany w obrębie dróg oddechowych i oskrzeli.